Kankerpatiënten en groentetelers hebben het Erasmus Medisch Centrum gevraagd de invloed van voeding op langzaam groeiende prostaatkanker na te gaan. Ze zoeken erkenning voor een leefstijldieet als medicijn.
Normaal gesproken vertellen medici een patiënt wat hij moet doen of laten, maar als het over de invloed van voeding op kanker gaat, valt de beroepsgroep vaak stil. Omdat er onvoldoende hard bewijs voorhanden is. Maar ook omdat artsen en kankerspecialisten worden opgeleid ziekten te bestrijden en niet om leefstijl- en dieetadvies te geven. Dat verandert langzaam: studenten geneeskunde dringen aan op meer lesstof over voeding en gezondheid. Tot opluchting van veel (kanker)patiënten.
Gaston Remmers was zo’n patiënt. Sinds zijn ziekte brengt hij mensen samen om informatie uit te wisselen, en als het maar even kan onderzoek te laten uitvoeren. Nu heeft de oprichter van het Platform Patiënt en Voeding groentetelers, urologen en financiers op één lijn gekregen om te zoeken naar het meest geschikte voedingspatroon voor prostaatkankerpatiënten. Zo hebben ze elkaar gevonden:
Gaston Remmers (53): Oprichter Platform Patiënt en Voeding
,,Ik noem mezelf een expert in door burgers aangezwengelde wetenschap. Wat mij ten diepste drijft, is hoe gewone mensen overeind blijven tegenover deskundigen. Een patiënt weet veel over zichzelf en zijn leefpatroon, maar kan er weinig mee als hij in de zorg terechtkomt. Dan neemt de arts het over. Daar moeten we met z’n allen wat aan doen.
Ik heb zes jaar geleden tongkanker gehad. Daarvoor kreeg ik een infarct en moest ik een nieuwe heup. Ik was 47 en dacht: hallo, ik leef volgens de boekjes, hoe kan dit nou? Ik wilde weten welke voeding mij zou ondersteunen bij mijn herstel. Toen ik daar maar mondjesmaat antwoord op kreeg, ben ik zelf op zoek gegaan.
Ik kwam veel patiënten tegen met dezelfde drive: zij zochten voedingsgerelateerde informatie en experimenteerden ermee. Er stonden ook wetenschappelijk onderzoekers op die zeiden: ‘We kunnen al zeggen dat jij dit nodig hebt voor je gezondheid’. En tuinders die riepen dat zij groenten kunnen telen op gunstige inhoudstoffen: stoffen in groente en fruit die goed zijn voor je gezondheid.
Ik wilde die partijen bij elkaar brengen. Als lector op een agrarische hogeschool ben ik aangehaakt bij de term personalized food, voeding die geschikt is voor een persoon in een specifieke situatie. Dat leidde tot een eerste project, waarna rond 2015 Patiënt en Voeding is opgericht. Met als doel: voeding belangrijker maken in de gezondheidszorg.
Wij hebben een voedingspatroon ontwikkeld voor mannen met prostaatkanker en dat getoetst bij deskundigen. We kunnen nu het onderscheid maken tussen ‘het is bewezen dat dit goed voor je is’, ‘dit is belangrijk om te eten als je kanker hebt’ en ‘van deze voedingsstoffen is het aannemelijk, maar nog niet keihard bewezen dat ze helpen’. Zo is het werkbaar voor medici en acceptabel voor patiënten.
Het is minder dan we zouden willen, maar een stap verder dan de wetenschap doorgaans genegen is te doen. We kiezen een voedingspatroon dat niet alleen inzet op een vertraagde ontwikkeling van prostaatkanker, maar dat het hele lichaam in een gezondere stand zet. Wij denken zelf: gaan met die banaan. En dan kijken we ook naar de tuinbouw, die ons speciale tomaten, wortelen of paprika’s kan leveren met extra hoge doses inhoudstoffen. Een aantal telers heeft aangehaakt, onder wie Jan van Heijningen.”
Jan van Heijningen (60): 35 jaar teler
,,Als tuinder mag ik niet claimen dat groente en fruit een positieve invloed hebben op je gezondheid. Maar als een patiëntenvereniging telers vraagt om een tomaat met veel lycopeen erin, kunnen wij wel met rassen aan de gang die deze goede bouwsteen aanleveren.
Ik heb onderzocht welke groenterassen met gunstige inhoudstoffen er bij veredelaars op de plank liggen. Het zijn er meer dan dertig. Denk aan prei, broccoli, frambozen en blauwe bessen. Het lastige voor telers is dat ze een lagere opbrengst geven of trager groeien. Ik ken een peenras met veel bètacaroteen, dat in het lichaam vitamine A helpt aanmaken. Het groeit langzamer dan andere soorten. Teel je die als je wordt gedreven door prijs en kostprijs? Ik zeg daarmee niet dat wij telers gezonde rassen aan de kant schuiven. Groente is altijd goed voor de mens, maar met sommige rassen kun je beter sturen op wat je als mens aan positieve inhoudstoffen binnenkrijgt.
Bijna twintig jaar geleden hebben we Best Fresh Functional Food opgericht, om te zoeken naar inhoudstoffen die bijdragen aan je gezondheid. We wilden een extra schap in de supermarkt, voor voeding met een heilzame werking. We hebben toen tijdelijk een proefwinkel opgezet. Er was wel vraag naar speciaal geselecteerde groenten, maar in een tijd zonder internetverkoop hielden we de organisatie niet vol.
Afgelopen najaar heeft mijn bedrijf Eminent zich met Koppert Cress en Best Fresh verenigd in Vers+. De wereld is inmiddels veranderd, patiënten willen niet overal alleen pillen voor. Voor het onderzoek stellen wij als Vers+ een doos groenten en fruit samen, waarvan de soorten op dat moment in het seizoen de hoogste gehaltes aan gunstige stoffen bevatten. Het kunnen dus elk seizoen andere tomaten zijn die de kankerpatiënten in dit onderzoek te eten krijgen.”
Willem Nak (75): Deelnemer aan het onderzoek
,,Mijn vader is aan prostaatkanker overleden. Logisch dat ik me zorgen maakte toen ik in 2001 plasproblemen kreeg en er hogere PSA-waarden (Prostaat Specifiek Antigeen) werden gemeten. Een prostaat waar wat mee is, geeft meer van dit specifieke eiwit af. Er bleek een tumor te zitten. Dat voelde als een doodvonnis. Ik vond dat die rottige kanker er zo snel mogelijk uit moest.
Ik heb heel veel gelezen, gegoogeld en gezocht naar de beste manier om de kankercellen te monitoren. Onderzoekers van het Erasmus MC, en later het Radboudumc, zagen dat de kankercellen niet agressief groeiden, dus ik kreeg geen medische ingreep.
Ik ben dankzij de online ProstaatKankerStichting gaan beseffen dat veel beweging en verstandig eten prettiger leeft, nog los van de kans dat het de tumorgroei zou kunnen afremmen. Toen ik de oproep las om mee te doen aan dit onderzoek, heb ik mij meteen aangemeld. Ja, ik heb wel enige scepsis, maar slechter zal ik er niet van worden.
De deskundigen verschillen van mening over wat verstandig eten is. Ik vind het interessant wanneer er door deze studie meer duidelijkheid ontstaat. Alle prostaatkankerpatiënten kunnen daar hun voordeel mee doen. Ik hou al rekening met wat gezond is, zo eet ik vaker broccoli. Vindt de uroloog geen duidelijk bewijs, dan ga ik door met matig en gevarieerd eten, gecombineerd met relatief veel bewegen.”
Chris Bangma (59): Hoofd afdeling urologie Erasmus MC
,,Wij kregen het signaal ‘help ons hier nou bij’. De tijd is er rijp voor. De Erasmus Universiteit, waaraan het Erasmus MC is verbonden, heeft vorig jaar besloten zich in Europa te profileren met onderzoek naar voeding en gezondheid. In deze studie komt alles samen: telers, coaches, patiëntenvereniging, financiers en medisch specialisten. De gemeente Almere, die in 2022 de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade in huis heeft, en de Moermanvereniging, bekend van het Moermandieet voor mensen met kanker, betalen eraan mee.
Dat een dieet van waarde is, weten we al 25 jaar. Mensen met een Aziatisch eetpatroon – soja, groenten, weinig vlees, goede vetten uit vis – ontwikkelen veel minder prostaatkanker dan mensen met een Amerikaans dieet – veel vlees, suiker en bewerkte producten. Maar het is moeilijk de relatie tussen voeding en ziekte keihard aan te tonen. Dan zouden onderzoeksdeel- nemers hun leefstijl tientallen jaren moeten aanpassen.
De groep mannen met wie wij werken, is klein en volgen we maar kort. We zijn vooral geïnteresseerd in wat het prostaatkankervoedingspatroon doet met de kwaliteit van hun leven. We willen een verschil aantonen tussen drie onderzoeksgroepen. Deelnemers worden ingeloot in een controlegroep die de Schijf van Vijf volgt, een dieetgroep en een Vers+-groep. De dieetgroep koopt zelf de benodigdheden en kookt volgens de recepten van het prostaatkankervoedingspatroon. Coaches begeleiden de deelnemers. De Vers+-groep doet hetzelfde, maar krijgt groenten en fruit van de telers die meedoen.
Met een simpele vingerprik analyseren we het bloed van alle deelnemers. We kunnen zeggen: aan uw lycopeen te zien, heeft u goed uw tomaten en worteltjes gegeten. Dat zou weleens kunnen motiveren. Het zou geweldig zijn als we kunnen laten zien dat het de deelnemers lukt hun voedingspatroon blijvend aan te passen.”
Meedoen aan het onderzoek? Er worden nog 250 mannen met langzaam groeiende prostaatkanker gezocht. Aanmelden kan via l.venderbos@erasmusmc.nl Kijk voor meer informatie op http://patientenvoeding.nl/
